چرا ترامپ معافیتهای هسته ای ایران را تمدید نکرد؟ - وبلاگ تالار پذیرایی

به گزارش وبلاگ تالار پذیرایی، خبرنگاران، گروه بین الملل -جواد حیران نیا: مایک پمپئو وزیر خارجه آمریکا شامگاه چهارشنبه در یک پیام توئیتری نوشت: امروز، من خاتمه معافیت تحریم ها برای [همکاری در] پروژه های مرتبط با برجام در ایران را که ظرف 60 روز اجرایی می شود، اعلام می کنم.

وی در ادامه این پیام توئیتری مدعی شد: تشدید [فعالیت های هسته ای] مداوم ایران روشن کرد که این همکاری باید سرانجام پذیرد. تلاش های بیشتر برای زیاده طلبی هسته ای تنها باعث اِعمال فشار بیشتر بر رژیم خواهد شد.

وزیر خارجه آمریکا در پیامی دیگر که متعاقب این پیام منتشر شد، نوشت: من همچنین دو هدایت کننده اصلی برنامه غنی سازی هسته ای ایران را تحریم می کنم- مجید آقایی و امجد سازگار. دانشمندان ایرانی باید انتخاب کنند: یا یک فعالیت صلح آمیز خارج از حوزه اشاعه [تسلیحات هسته ای] را دنبال کنند یا خطر تحریم شدن را بپذیرند.

شکست کمپین فشار حداکثری آمریکا علیه ایران

اگرچه کمپین فشار حداکثری آمریکا علیه ایران تأثیراتی بر اقتصاد ایران و وضع معیشت مردم داشته اما این کمپین به اهداف خود نرسیده است.

بر همین اساس عدم تمدید معافیت های هسته ای ایران از سوی آمریکا نشانه شکست این کمپین در اهداف اعلامی خود است. بر همین اساس و به منظور فشار بر ایران معافیت های هسته ای ایران که پیش از این توسط ترامپ چند بار تمدید شده بود دیگر تمدید نشد تا معتقدان به فشار حداکثری بر ایران بتوانند وسیله ای برای فشار بیشتر تا رسیدن به اهداف اعلامی خود بیابند؛ اهدافی که غایت ادعایی آن تغییر نظام در ایران بود.

بر این اساس کمپین فشار حداکثری دولت آمریکا علیه ایران، اسب خود را زین کرده تا در آخرین سال ریاست جمهوری ترامپ بتواند ایران را وادار به کاری کند که بر نتایج انتخابات ریاست جمهوری در سال 2020 تأثیر بگذارد.

کمپینی که با این تصمیم نشان داده به اهداف اعلامی خود در قبال ایران دست نیافته است. ساعاتی قبل از این تصمیم دولت ترامپ بود که نفتکش سوم ایران هم وارد آب های ونزوئلا شده بود.

این کمپین در صدد است تا از رهگذر عدم تمدید معافیت های هسته ای ایران، ایران را در جهتی قرار دهد تا بتواند اهداف خود را دنبال کند. در زمانی که افکار عمومی آمریکا در نتیجه عملکرد بد دولت ترامپ به انتقاد از دولت می پردازد و ترامپ بیم آن دارد این عملکرد بر انتخابات ریاست جمهوری در 2020 سایه بیفکند این اهداف می تواند جنبه های مختلفی نیز به خود بگیرد.

پروفسور فرانک فن هیپل در مصاحبه با وبلاگ تالار پذیرایی در این خصوص می گوید: چیزی که به نظر می آید این است که سرانجام این معافیت ها با هدف تحریک ایران به از سرگیری غنی سازی 20 درصدی اورانیوم و همچنین جلوگیری از صادرات اورانیوم غنی شده مازاد اجرا شده است.

پمپئو ممکن است بعد شروع به بحث و تفسیر کند که: نگاه کنید، ایران با تولید و نگهداری از اورانیوم غنی شده در حال نزدیک شدن به بمب هسته ای است، ما باید ایران را از طریق بمباران تاسیاست هسته ای اش متوقف کنیم! … در داخل کشور نیز، ترامپ از مردم می خواهد تا توصیه های بهداشتی عمومی را نادیده بگیرند و به زندگی و کسب و کار خودشان به مانند همان دوران قبل از همه گیری کرونا برگردند. ما تازه به رقم 100 هزار مرگ تائید شده بر اثر کرونا رسیده ایم و تشویق مردم به نادیده دریافت توصیه های بهداشتی، باعث مرگ و میر بسیار بیشتر نیز خواهد شد.

حالا مشخص شده که هرکاری که رئیس جمهور ترامپ انجام می دهد، مرتبط با تلاش او برای برنده شدن در انتخابات است و به نظر می رسد که او ناامید شده است. اما او در واقع باید فکر کند که چنین اقداماتی به او کمک خواهند کرد- شاید با منحرف کردن افکارعمومی و توجهات مردم به شکست ها رهبری کاخ سفید در واکنش به همه گیری کرونا چنین هدفی برای ترامپ به دست آید.

بر این اساس یکی از اهداف عدم تمدید معافیت های هسته ای ایران متوجه کردن افکار عمومی آمریکا از مسائل داخلی به موضوعی خارجی با تحریک ایران است.

معافیت های هسته ای ایران چه بود؟

در این معافیت های تحریمی، به شرکت های روسی، اروپایی و چینی اجازه داده می شد تا بدون ایجاد مجازات های آمریکایی به کار خود در تأسیسات هسته ای غیرنظامی ایران ادامه دهند.

در واقع لغو تحریم ها مربوط به کار روسیه در نیروگاه هسته ای بوشهر، کمک چینی ها در طراحی مجدد راکتور آب سنگین اراک و کمک های اروپایی در تولید رادیوایزوتوپ های پزشکی در راکتور تحقیقاتی تهران است.

در این میان، شرکت ملی هسته ای چین (یک شرکت دولتی در چین) و شرکت روساتوم (از کشور روسیه) به ترتیب در رآکتور آب سنگین اراک و سایت هسته ای فردو فعالیت کرده اند.

همکاری های صلح آمیز هسته ای با ایران، یکی از بندهای توافق هسته ای سال 2015 با گروه 1+5 است. بر این اساس، دولت وقت آمریکا معافیت هایی را برای برخی از تحریم های یکجانبه مربوط به صادرات اقلام قابل استفاده در برنامه هسته ای به ایران، صادر می کرد.

دولت کنونی آمریکا علی رغم خروج از برجام در اردیبهشت سال گذشته همکاری های هسته ای میان ایران و اعضای باقی مانده در برجام را از شمول تحریم ها معاف کرده بود. هدف دولت آمریکا اطمینان از این بود که ایران غنی سازی اورانیوم خودش را در سطح محدود نگاه می دارد و آن را ارتقا نمی دهد.

چرا دولت ترامپ معافیت های هسته ای ایران را تمدید می کرد؟

برخی کارشناسان منع اشاعه هسته ای بر این باورند که صدور معافیت های مذکور انگیزه تهران برای افزایش سطح غنی سازی اورانیوم را کاهش داده و پنجره ای ارزشمند را برای کسب اطلاعات درباره برنامه هسته ای این کشور گشوده است.

به رغم فشارهای فزاینده از سوی اعضای تندرو و جنگ طلب حزب جمهوریخواه در کنگره، وزارت خارجه آمریکا به طور مرتب این معافیت ها را تمدید می کرد و آنها را برای تحت کنترل درآوردن فعالیت های هسته ای ایران ضروری می دانست.

استیو منوچین وزیر خزانه داری آمریکا یکی از افرادی بود که بر تمدید معافیت های هسته ای ایران پافشاری می کرد. وی معتقد بود تمدید معافیت به نفع رژیم منع گسترش سلاحهای هسته ای است.

یکی از مخالفان منوچین در این خصوص به وبگاه فری بیکن گفته بود، هرچند ماه یکبار، استیو منوچین برای حفظ توافق هسته ای و تضعیف پویش فشار حداکثری ترامپ علیه ایران یک دلیل جدید سرهم می کند. دفعه قبل [وزارت] خزانه داری بهانه ای در خصوص دیپلماسی اروپایی مطرح نمود. این بار نیز از ویروس کرونا به عنوان یک دستاویز بهره گرفت. دفعه بعد هم خواهند گفت که شرایط خیلی حساس است. عذر و بهانه ها تغییر می کنند اما سیاست همچنان دست نخورده باقی می ماند.

پروفسور پل پیلار از مقامات ارشد سازمان سیا آمریکا و استاد دانشگاه جورج تاون آمریکا در خصوص این اختلافات در دولت ترامپ به وبلاگ تالار پذیرایی گفته بود: پومپئو وزیر امور خارجه یکی از سخت ترین و تندروترین سیاستمداران در رابطه با ایران بوده است. وی، در سخنان خود و بدیهی است که در ذهن خود، تمام سوالات مربوط به سیاست در قبال ایران را به این مسئله که ایران باید مجازات و تحریم شود تا حد ممکن ساده کرده است. شاید او از این ترسیده باشد که گسترش چشم پوشی از همکاری های هسته ای، حمایت از تحریم های دیگر علیه ایران را تضعیف می کند. منوچین آشکارا تصدیق کرد که تمدید چشم پوشی به نفع منع گسترش سلاحهای هسته ای است. وی همچنین ممکن است نگران این قضیه بوده باشد که لغو چشم پوشی ها در زمانی که همه از امریکا می خواهند در میانه بحران کرونا ویروس و به دلایل بشردوستانه تحریم های ایران را لغو کند چگونه ممکن است به نظر آید.

در حالیکه منوچین توانسته بود چند بار ترامپ را برای تمدید معافیت های هسته ای ایران متقاعد سازد نهایتاً این دیدگاه مایک پمپئو وزیر خارجه آمریکا بود که از مخالفان اصلی تمدید این معافیت ها بود و نهایتاً هم دیدگاه او حاکم شد.

در واقع یکی از اهدافی که برای تمدید معافیت های هسته ای ایران از سوی دولت آمریکا عنوان می شد تمدید محدودیت های هسته ای ایران بود. برای نمونه در یکی از بیانیه های وزارت خارجه آمریکا متعاقب تمدید معافیت های هسته ای ایران آمده بود: این تصمیم، به حفظ نظارت بر برنامه هسته ای غیرنظامی ایران کمک کرده، مخاطرات اشاعه هسته ای را کاهش می دهد، توان ایران برای کاستن از زمان گریز لازم برای ساخت سلاح هسته ای را محدود می کند و مانع از آن می شود که حکومت ایران بتواند اقدام به بازسازی سایت های خود برای مقاصد حساس اشاعه ای کند.

از دید برخی کارشناسان همکاری هسته ای بین المللی با ایران در تهران، اراک و بوشهر جهت کمک به ایران است تا بتواند برنامه هسته ای خود را در تولید سلاح هسته ای کم رنگ کند. در واقع از دید این کارشناسان این یک اقدام منع گسترش سلاح های هسته ای است.

از دید این کارشناسان بنابراین برای کسانی که هشدارهایی درباره سلاح هسته ای احتمالی ایران می دهند و با تمدید معافیت برنامه هسته ای ایران مخالفت می کنند، این اقدام معنی ندارد.

چرا دولت آمریکا اینبار معافیت های هسته ای ایران را تمدید نکرد؟

مایک پمپئو، وزیر خارجه آمریکا و گروهی از سناتورهای جمهوریخواه به رهبری تام کاتن در راستای اعمال فشار علیه ایران و نیز از بین بردن بخش های باقیمانده از توافق هسته ای حاصله با ایران در دوران اوباما به دنبال حذف این معافیت ها بوده اند.

به اعتقاد این مخالفان تمدید معافیت های هسته ای ایران، این معافیت ها به ایران اجازه می دهد تا در فعالیت های محدود هسته ای از جمله در رآکتور آب سنگین اراک- که به ادعای منتقدان، با تأمین پلوتونیوم موردنیاز جهت تهران را برای دستیابی به سلاح هسته ای همیشه می کند! - مشارکت نماید.

باید توجه داشت کشورهای غربی همکاری هسته ای درخور توجهی با ایران ندارند و فقط چین و روسیه هستند که در برخی موارد با تهران همکاری می کنند. لذا عدم تمدید این معافیت ها نمی تواند با موضعگیری منفی کشورهای اروپایی همراه باشد. هر چند دولت ترامپ خیلی هم توجهی به آنها در خصوص برجام نداشته است.

در سرانجام باید توجه داشت ترامپ از اردیبهشت سال گذشته با نقض تعهدات دولت آمریکا، خروج یکجانبه این کشور از توافق هسته ای چندجانبه را گفت، هرچند همزمان معافیت های مربوط به همکاری های صلح آمیز هسته ای ایران در مراکز اراک، بوشهر و فردو را تمدید کرده بود که نهایتاً همین معافیت ها را نیز لغو کرد.

پیش از این نیز برخی کنندگان کنگره پیش از این در نامه ای از ترامپ خواسته بودند تا در راستای تلاش برای ادامه فشار حداکثری علیه ایران، آخرین رگه های باقی مانده از توافق هسته ای برجام را نیز برای همیشه از بین ببرد.

نهایتاً دیدگاه این افراد در دولت ترامپ حاکم شد و معافیت های هسته ای ایران تمدید نشد. اقدامی که به نظر می رسد می تواند کارکرد انتخاباتی نیز برای کمپین ترامپ داشته باشد. در واقع طیف تندرو در دولت ترامپ تلاش می کند تا برجام را کاملاً نابود سازد و درصدد هستند تا تعهدات اسمی چین، روسیه و اروپا ذیل برجام را متوقف کنند.

آنچه مسلم است برنامه هسته ای ایران به فعالیت خود ادامه خواهد داد. اما اصرار ترامپ بر عدم تمدید معافیت هسته ای ایران بر رژیم منع اشاعه هسته ای تأثیر منفی خواهد داشت.