آسیب های اقتصادی ناشی از تحریم را نمی توان انکار کرد - وبلاگ تالار پذیرایی

به گزارش وبلاگ تالار پذیرایی، اقتصاد ایران از دهه ها قبل به دلایل مختلف با ضعف های ساختاری روبرو شده است و در طول زمان ورود متغیرهای جدید تحدید کننده شرایط را پیچیده تر کرده است. درحالی ارائه راهکار خلاصی از شرایط شکننده اقتصاد ایران سابقه طولانی دارد و همیشه دو گروه اصلی مقابل هم قرار داشته اند، در سال های اخیر بخصوص سال جاری که اقتصاد ایران در شرایط ویژه ای قرار گرفته و شاهد تحولاتی در دولت امریکا به عنوان تحریم کننده اصلی ایران هستیم، این دو تفکر پررنگ تر از همیشه شده است.

در یک سو کسانی هستند که اعتقاد دارند تنها با تکیه بر توان و داشته های داخل می توان تمام موانع و سدها را شکست و در سوی دیگر کسانی قرار دارند که معتقدند درکنار اهمیت بالای منابع و توان داخل، تعامل با اقتصاد جهان و نبود محدودیت های شدید نقش همسنگی دارد و در واقع در روبروه با اقتصاد جهانی است که داشته های داخلی به کارآیی حدبیشتری می رسد.

به همین دلیل و منبعث از این تفکر، برخی پرداخت یارانه را چاره اصلی برطرف مسائل معیشتی مردم می دانند، ولی درمقابل عده ای دیگر معتقدند که اگر مالی بدون محدودیت و شکوفا داشته باشیم و اقتصاد قادر باشد به منابع خود دسترسی داشته باشد، دیگر هیچ نیازی به یارانه و اعانه به مردم نیست و رفاه مردم بهبود می یابد.

نگاه منصفانه به ریشه مسائل

یحیی آل اسحاق

وزیر اسبق بازرگانی

در اینکه شرایط معیشتی مردم بخصوص اقشار متوسط به پایین مناسب نیست و این طبقات تحت فشار هستند، هیچ شکی وجود ندارد. چرا که این طبقات که حدود 60 میلیون نفر از جمعیت کشور را تشکیل می دهند درآمدهایشان کمتر از هزینه های آنهاست و با هم همخوانی ندارد. بر همین اساس به طور معمول بالاترین نرخ تورم نیز در گروه مواد غذایی و خوراکی وجود دارد.

بنابراین باید به گونه ای به مردم کمک کرد که این دوران را پشت سر بگذارند. اما روشی که برای این موضوع به کار می گیریم اهمیت بسیار زیادی دارد چرا که ضمن کارآیی روش ها و طرح های ارائه شده باید امکان اجرا نیز داشته باشد.

به همین دلیل مجلس طرحی برای پرداخت یارانه کالاهای اساسی به تصویب رساند که براساس آن دولت باید به 60 میلیون نفر به صورت ماهانه یارانه پرداخت می کرد. این درحالی است که اجرای چنین طرحی علاوه بر منابع مالی به در دسترس بودن و تأمین کالا نیز نیازمند است. چراکه حتی اگر منابع مالی مورد نیاز این طرح هم تأمین می شد، به دلیل افزایش قدرت خرید مردم و رشد تقاضا برای خرید کالا، آثار تورمی به همراه داشت. بدین ترتیب درمجموع طرح یارانه کالاهای اساسی از هر دو جنبه مشکل داشت یعنی نه منابع مالی مورد نیاز برای آن پیش بینی شده بود و نه برای تأمین مناسب کالا و دسترس بودن آن از طرق مختلف مانند واردات، تولید داخل، ذخیره سازی، نظام توزیع و... فکری شده بود. این درحالی است که هم اکنون تأمین کالا نیز به دلایل مختلفی با مشکل روبرو است؛ حدود 8 میلیون تن کالا در گمرکات منتظر ترخیص است و در داخل نیز با احتکار و موارد مشابه روبه رو هستیم.

حال درخصوص اینکه ریشه این مسائل کجاست؟ واقعیت این است که اقتصاد ایران تحت فشارهای خارجی قرار گرفته است و هر فرد واقع بینی این موضوع را تأیید می کند. درواقع ترامپ در دوره ریاست جمهوری خود تمام توان خود را برای فشار به ایران به کار بست. اما اینکه مسائل داخلی نیز در بروز و وجود این مسائل نقش ندارد هم منصفانه نیست. درواقع می توان گفت که 30 درصد از مسائل مالی ناشی از تحریم و 70 درصد ناشی از کاستی های داخلی است که در این کاستی ها تنها دولت مقصر نیست بلکه مجلس، روابط داخلی نهادها، فعالان مالی و مردم نقش و سهم دارند. در مجموع می توان گفت که مسائل فعلی اقتصاد ایران تحت تأثیر عوامل مختلف خارجی و داخلی و در طول سالیان متمادی به وجود آمده است و مقصر دانستن یکی از این عوامل منصفانه نیست.

یارانه در آینده شرایط را بدتر می کند

مرتضی عزتی

عضو هیأت علمی دانشگاه تربیت مدرس

اساساً از نگاه مالی، معیشت و رفاه مردم از طریق رونق و رشد تولید بهبود می یابد. اگر نرخ رشد مالی بالا باشد، همه مردم و اقشار مختلف از آن منتفع می شوند. بنابراین راه حل درست برای بهبود شرایط معیشتی مردم این است که اقداماتی را در دستور کار قرار دهیم که فضا برای رشد تولید مهیا شود. این اقدامات طیف گسترده ای را از نحوه تدوین سیاست خارجی، سیاست داخلی، فضای کسب و کار، جذب سرمایه گذاری خارجی و داخلی و... دربرمی گیرد. درواقع برای بهبود تولید، باید علاوه بر اصلاح شرایط داخلی با اقتصاد جهانی نیز تعامل داشته باشیم.

در این راستا پرداخت یارانه نقدی برای کمک به معیشت مردم به عنوان یکی از راه حلهایی که در چنین شرایطی مطرح می شود؛ تنها یک التیام موقت به همراه دارد و آثار آن بلندمدت نخواهد بود. علاوه بر این پرداخت یارانه نقدی به مردم باعث می شود تا بخشی از منابعی که باید برای رونق تولید به این بخش هدایت شود به بخش مصرف سوق پیدا کند.

در این زمینه اغلب کشورهایی که در برهه هایی از تاریخ فکر می کردند با پرداخت یارانه نقدی می توان به بهبود معیشت مردم کمک کرد پس از چند سال متوجه شدند که یارانه راه حلی منطقی نیست و بر همین اساس بیشتر این کشورها تجربه موفقی در این زمینه نداشتند. هرچند ممکن است که مردم به یارانه نگاه کوتاه مدت داشته باشند و تصور کنند که حداقل در شرایط سخت فعلی می تواند به آنها کمک کند، اما واقعیت این است که یارانه درسال های بعد شرایط را به مراتب بدتر می کند و باعث می شود تا معیشت و وضع مالی مردم با فشار بیشتری روبرو شود.

ویروس خطرناک تحریم

مجیدرضا حریری

رئیساتاق مشترک ایران و چین

اقتصاد ایران از یک بیماری طولانی رنج می برد. این اقتصاد از اوایل دهه 50 شمسی به نفت آلوده شد و همواره با تورم های دو رقمی و نرخ رشد پایین روبرو بوده است به طوری که رشد مالی 80 درصدی پایدار یکی از آرزوهای دیرینه برنامه ریزان بوده است. بدین ترتیب اقتصاد ایران در ذات خود عیب دارد و بررسی عملکرد مدیران مالی در پنج دهه اخیر نیز نشان می دهد که نحوه مدیریت آنها بر اقتصاد تفاوت های زیادی با هم نداشته است. همانگونه که در روزنامه های 50 سال پیش دغدغه افزایش قیمت کالا وجود داشت، همچنان این موضوع یکی از دغدغه هاست.

حال در کنار مسائل ساختاری، اقتصاد ایران در سال های اخیر تحت تأثیر تحریم نیز قرار گرفته است و تأثیر آن نیز بسیار قابل توجه است. برای مثال وقتی ویروسی وارد بدن فردی که بیماری زمینه ای دارد، شود به مراتب آثار مخرب بیشتری نسبت به افراد عادی دارد. فردی که 40 سال با دیابت و فشارخون زندگی کرده است، اگر به ویروش کرونا مبتلا و فوت کند، پزشکان عامل مرگ او را کرونا اعلام می کنند. هرچند بدون شک عامل اصلی مسائل فعلی تحریم ها و محدودیت های ناشی از آن است، اما برخی از سوء مدیریت ها در برطرف کردن آثار تحریم و پیش بینی آن نیز باعث شده است تا در سال هایی که کشور با تحریم ها روبرو است، آثار تحریم تشدید شود. در این زمینه نهاد دولت از دوره های قبل تا به امروز، با وجودی که احتمال اعمال یا تشدید تحریم ها از قبل وجود داشت، اقدامات لازم را در قالب سناریوهای مختلف پیش بینی و اجرایی نکرده اند. همواره چند ماه قبل از اعمال تحریم ها، مسئولان خارجی از آن خبر می دهند، اما مسئولان به جای آماده سازی ساختارهای اقتصاد، اعتقاد داشتند که این تحریم ها تأثیری ندارد یا ترامپ اگر رئیس جمهور امریکا شود، کاری نمی تواند انجام دهد.

بنابراین می توان گفت که نداشتن سناریوهای مختلف پیش از اعمال و تشدید تحریم ها مهمترین سوء مدیریتی است که وجود داشته است. دراین میان علاوه بر دولت، مجلسی که با تصویب طرح های خود باعث افزایش نرخ تورم می شود و قوه قضائیه در تشدید آثار تحریم مقصرند، شرایطی که عامل اصلی آن تحریم هاست. حال اگر بتوان در قالب عدد و رقم سهم مواد گفته شده را محاسبه و برآورد کرد، می توان گفت که سهم میشیگان، آریزونا و پاستور در شرایط فعلی چقدر است. این در حالی است که اگر تحریم نبود، تمام مسائل ساختاری اقتصاد ایران همچنان پشت درآمدهای نفتی پنهان می ماند، اما در نحوه اداره اقتصاد تفاوت زیادی میان سال هایی که درآمد ارزی کشور بیش از 120 میلیارد دلار بود با اکنون که چند میلیارد دلار شده است، وجود ندارد.