نگاهی به آیین های عزای حسینی در هند - وبلاگ تالار پذیرایی

به گزارش وبلاگ تالار پذیرایی، خبرنگاران/خراسان رضوی واقعه عاشورا و عزاداری امام حسین(ع) یکی از مهم ترین مراسم و آیین های اسلامی است که در بسیاری از کشورهای جهان اسلام مانند لبنان، مصر، بوسنی و هرزگوین و... برگزار می شود. هند نیز یکی از کشورهایی است که مردم آن با آداب و رسومی خاصی عزاداری سیدالشهدا(ع) را اقامه می کنند.

هند کشوری پرجمعیت با تنوع مذهبی، فرهنگی و قومی بسیار است. ماه های محرم و صفر از اهمیت ویژه ای در میام مردم هند برخوردار است؛ به طوری که برای تکریم این ماه ها و ادای احترام و علاقه خود به اهل بیت(ع) و عزاداری امام حسین(ع)، نکات خاصی را در زندگی و رفتار شخصی خود رعایت می کنند. از جمله این نکات می توان به عدم برگزاری مراسم ازدواج و یا تولد را نام برد. مردم هند تمایل دارند در ماه های محرم و صفر لباس نو خریداری نکنند و لباس هایی با رنگ های تیره بر تن داشته باشند. آداب و رسوم دیگری نیز توسط مردم هند در این ماه ها رعایت می شود مانند اینکه زنان هندوستان در این ایام از جواهرات خود استفاده نمی کنند و از پوشیدن لباس های زینتی و دارای رنگ های شاد اجتناب می کنند.

هندی ها اغلب مراسم ماه محرم را در منازل و امام باره ها که مکان های ویژه ای همچون حسینیه ها در ایران است و برای اقامه عزاداری ها مورد استفاده قرار می گیرد، برگزار می کنند. امام بارهها در مناطقی چون کشمیر، لاکنهو و امروهه که شیعیان در آن ساکن هستند، ساخته شده است.

در کتاب مناسک و آیین های شیعی در هند نوشته جبار رحمانی پیرامون شکل گیری این مراکز آمده است:

تکایا و حسینیه های ایرانی در انتقال به هندوستان نام های مختلفی بسته به مراکز جغرافیایی مختلف شیعه نشین پیدا کردند مانند عزاخانه، عاشورخانه، دربار، حسینی دالان و امام باره و... . یکی از مهم ترین تحولات سنت های عزاداری در شمال هند، ظهور نوع جدیدی از کانون های عزاداری و مراسم شیعی به نام کربلا بود. این بناها به یاد شهید کربلا به صورت بارگاهی همانند بارگاه امام حسین در کربلای عراق ساخته می شد. این کربلاها امروزه نیز کانون مراسم عزاداری هستند.

در قسمتی از کتاب درباره رسوم عزاداری منطقه حیدرآباد هندوستان می خوانیم:

در عاشورخانه های حیدرآباد، مجالس عزاداری حول علم برگزار می شود. بعد از روضه خوانی علم ها را با احترام میان جمع آورده و دور آن حلقه می زنند و سینه زنی می کنند و در نهایت محض تبرک این علم ها را زیارت می کنند.

در بخشی دیگر از کتاب مذکور پیرامون رسوم عزاداری در لاکنهو، از مراکز شیعه نشین هند، آمده است:

مراسم عزاداری در این شهر از اول محرم شروع شده و تا هشتم ربیع الاول ادامه پیدا می کند. یک یا دو روز قبل از محرم اعضای خانه و محله به تمیز کردن و غبارروبی از امام باره ها و عزاخانه هایشان می پردازند. زنان شیعی هندی شب اول محرم النگوهای پلاستیکی خود را شکسته و در دهه محرم بیشتر شیعیان آداب و محدودیت های خاصی را در خوردن و پوشیدن رعایت می کنند. مراسم محرم در این شهر به دو صورت کلی مجالس عزا در مکان های مذهبی خاصی و گاه در خانه های مردم و همچنین جلوس عزا یا همان دسته های عزاداری است که در مسیرها و خیابان های مهم مراکز شیعی شهر انجام می شود.

این کتاب همچنین یکی دیگر از مراسم عزاداری در لاکنهوی هندوستان را آگ پر ماتم یا ماتم بر روی آتش معرفی می کند که طی آن در فضایی به ابعاد یک در دو متر و به عمق 10 سانتی متر آتش روشن کرده و وقتی تمام هیزم ها به زغال های روشن تبدیل شد، عزاداران مرد در حال مرثیه خواندن و سینه زدن از روی آن می گذرند.

از دیگر رسوم مهم محرم که در برخی مناطق هند انجام می شود می توان به فاقه شکنی اشاره کرد. در کتاب حاضر در این مورد بیان شده:

شیعیان لاکنهو روز عاشورا از صبح تا عصر هیچ چیزی نمی خورند. عصر به امام باره ها رفته و در آن جا غذای نذری(برنج و ماش یا برنج قیمه) می خورند که بدان فاقه شکنی می گویند.

از دیگر واژه هایی که در فرهنگ رسوم و آیین های عزاداری در هند به چشم می خورد، سبیل نام دارد. در هند نیز در روز عاشورا عده ای در مسیرهای اصلی ایستگاه های صلواتی برای توزیع چای، شربت و گاه غذا برپا می کنند که شیعیان هند به آن ها سبیل می گویند.

نکته جالب توجه در عزاداری مردم هند این است که افراد غیر مسلمان نیز در عزاداری ماه های محرم و صفر شرکت می کنند و بر عزای سیدالشهدا(ع) و ظلم هایی که به ایشان و همراهان ایشان شده است، می گریند.

رحمانی در این باره می نویسد:

از زمان گسترش تشیع به عنوان فرهنگ حکومتی از دو قرن پیش و به دلیل ساختار فرهنگی هندوها، بسیاری از آن ها نیز در مراسم مذهبی شیعی و بالاخص عزاداری شرکت کرده و برخی از آن ها در مناطق دورافتاده امام حسین(ع) را یکی از خدایان خودشان دانسته و یا او را یکی از تجلی های خدای ویشنو می دانند. علاوه بر هندوها، سیک ها و بودایی ها نیز در مراسم عزاداری شرکت می کنند.